Terugblik Over de Grens #6 – tussen waarden en weerwoord

Op donderdag 2 oktober 2025 vulde de Mariënburgkapel in Nijmegen zich voor de zesde editie van Over de Grens, de halfjaarlijkse talkshow van Cultuur Academy. Dit keer stond het programma in het teken van waarden, keuzes en het vinden van je stem in een complexe samenleving. Hoe ga je als kunstenaar of organisatie om met druk van buitenaf, kritiek of controverse? En waar trek je zelf de grens?

Host Angela Verkuijlen ging in gesprek met gasten uit de kunst, communicatie en beleid – makers, leiders en adviseurs die elk vanuit hun eigen praktijk reflecteerden op dezelfde vraag: wanneer spreek je je uit, en wanneer juist niet?

“Als je je kwetsbaar opstelt, kun je pas echt in contact komen. Voor mij gaat kunst over gezien worden, en anderen leren zien.”

Kunst met kritiek

Componist en performer Baz Laarakkers vertelde hoe hij steeds bewuster kijkt naar de geldstromen achter zijn opdrachten. “Ik wil weten voor wie ik werk en wat ik daarmee mogelijk maak,” zei hij. “Soms betekent dat dat je jezelf in de vingers snijdt – maar dat hoort erbij. Niet alles waar geld in zit, is iets waar je deel van wilt uitmaken.” Zijn woorden riepen een gesprek op over de autonomie van makers en de verantwoordelijkheid om kritisch te blijven, juist als het schuurt.

Koos Hornman, hoofd marketing bij Doornroosje, deelde hoe zijn team omgaat met maatschappelijke ophef rondom artiesten en podia. Toen het poppodium onlangs in het nieuws kwam vanwege een controversiële boeking, koos Doornroosje ervoor het concert wél door te laten gaan. “We staan voor vrije expressie,” vertelde hij. “Iedere artiest verdient een podium, zolang dat veilig kan voor publiek en medewerkers. We hebben de situatie zorgvuldig onderzocht, juridisch getoetst en besloten ons niet te laten leiden door angst of sensatie. Als we allemaal meebewegen op de golven van de pers, blijft er niets over van onze autonomie.”

Aan de rafelranden van de strijd der ideeën - hoe bepaal je wat ‘te ver’ is?

In de cultuursector bewegen we ons op de grens van vrije expressie en verantwoordelijkheid. Kunst stelt vaak ongemakkelijke vragen – en dat is haar kracht. Maar waar eindigt verbeelding en begint verheerlijking? Voor culturele instellingen is dat geen theoretisch vraagstuk, maar een praktische keuze: wie krijgt een podium, en onder welke voorwaarden? In dit artikel verkent Willemijn Kadijk hoe we ruimte houden voor scherpe stemmen, zonder blind te zijn voor de gevaren van extremen.

Kunst met politieke lading

Daarna gingen Saskia Bak, directeur van Museum Arnhem, en Henriëtte de Hoog, adviseur crisiscommunicatie, dieper in op het thema weerstand. Aan de hand van de spraakmakende tentoonstelling Kunst in het Derde Rijk bespraken zij hoe kunst politieke betekenis kan krijgen – en hoe belangrijk het is om daar als museum niet voor weg te lopen. “We wilden met deze tentoonstelling juist laten zien hoe kunst gekaapt kan worden door de politiek, en wat dat zegt over de tijd waarin we nu leven,” zei Saskia. Henriëtte vulde aan: “Weerstand is niet iets wat je moet vermijden. Als je begrijpt waar die vandaan komt, kun je veel beter uitleggen waar je voor staat.”

Bij het koffiezetapparaat vertelde Thijs van Beusekom over de Luisterlunches van Wereldlab Nijmegen – kleinschalige bijeenkomsten waar inwoners van Nijmegen hun verhalen delen over wat hen bezighoudt in de stad. “We luisteren, zonder te oordelen,” zei hij. “Pas daarna begint het echte gesprek.”

“Weerstand is niet iets wat je moet vermijden. Als je begrijpt waar die vandaan komt, kun je veel beter uitleggen waar je voor staat.”

Kunst als verbinding

Ook theatermaker Eva Timmermans en performer Haruun Yussuf Sharif lieten zien hoe kunst kan verbinden. Eva vertelde over haar project Hier in Nijmegen, waarin ze theaterteksten destilleerde uit gesprekken met nieuwkomers in de stad. “Ik heb leren ontmoeten en kijk nu anders naar iedereen die ik tegenkom,” zei ze.

Haruun vertelde over zijn werk als performer en maker, waarin ontmoeting en empathie centraal staan. “Als je je kwetsbaar opstelt, kun je pas echt in contact komen,” zei hij. “Voor mij gaat kunst over gezien worden – en anderen leren zien.”

Zoals altijd werd de middag afgesloten met het doorgeven van het symbolische stokje. Florien Rauws van Ruimtekoers had haar keuze al gemaakt: Café De Plak, een Nijmeegse plek die al decennialang symbool staat voor gelijkwaardigheid, respect en jezelf kunnen zijn. Tijdens de talkshow werd die keuze alleen maar bevestigd. “Ik dacht: ja, dit ís de huiskamer van de stad,” zei Florien.

De avond werd afgesloten met een gezellige borrel, waar volop werd nagepraat over moed, kwetsbaarheid en de kracht van woorden. Al met al een editie die liet zien dat stelling nemen niet altijd makkelijk is, maar wél nodig om ruimte te blijven maken voor dialoog, nuance en verbinding. Want wie zijn waarden kent, weet ook waar de grens ligt – én wanneer die verlegd mag worden.

Wil je op de hoogte blijven van de volgende Over de Grens? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!

Fotografie: Joost Klapmuts